Sorumlu Yatırım Nedir, Türleri Nelerdir?

İş dünyasının en popüler trendlerinden biri olan sorumlu yatırım, birçok firmanın gündeminde. Finansal getirinin yanında sosyal ve çevresel değerlerin de ön planda tutulduğu sürdürülebilir yatırım stratejileri, başta finans sektörü olmak üzere çok sayıda alana yayılmış durumda. Peki, bu stratejilerin temelinde yatan sorumlu yatırım nedir?

Sorumlu Yatırım Nedir?

Sorumlu yatırım (responsible investment); yatırımcıların ve şirketlerin yatırım yaparken sadece finansal getirileri değil, ESG (Çevre, Sosyal, Yönetişim) faktörlerini de dikkate aldığı bir yatırım stratejisidir. Çevresel, sosyal ve yönetişim olarak tanımlanan ESG (environmental, social, governance), yapılan yatırımın doğal ve toplumsal değerlerle de örtüşmesini sağlama fikrini kapsar.

ESG Faktörleri Nelerdir?

Şirketlerin yatırım süreçlerinde sorumlu yatırım prensiplerine uyabilmesi için ESG faktörlerini göz ardı etmemeleri gerekir. Dolayısıyla bu faktörlerin alt başlıklarını bilmekte fayda vardır. Çevresel, sosyal ve yönetişim alanları için çok sayıda örnek verilebilir. Ayrıca bu örnekler yerelleştikçe çeşitlenebilir ve zamanla doğacak ihtiyaçlar doğrultusunda değişebilir. ESG faktörleri ile kısa, orta ve uzun vadeli sorumlu yatırımlar için tercih edilebilecek ESG alanlarını şöyle örneklendirebiliriz:

ESG Faktörleri ve Sorumlu Yatırım Alanları
Çevresel	İklim değişikliği, sera gazı emisyonları, doğal kaynakların tükenmesi, atıklar ve kirlilik, enerji tüketimi, hayvanların refahı vb.
Sosyal	Çalışma koşulları, yerel toplumlar, iş sağlığı ve güvenliği, çalışanlarla ilişkiler vb.
Yönetişim	Yönetici ücretleri, rüşvet ve yolsuzluk, yönetim kurulu yapısı, vergi stratejisi, yönetim kalitesi, şeffaflık ve açıklık vb.

Sorumlu Yatırım Türleri Nelerdir?

Sorumlu yatırım yapılabilecek alanlar, yatırımcı veya şirketin faaliyet gösterdiği alana, sektöre, lokasyona, finansal yapıya ve kültürel faktörlere göre değişebilir. Dolayısıyla tercih edilecek sorumlu yatırım türü de farklı olabilir. Söz konusu sorumlu yatırım türlerini şöyle sıralayabiliriz:

• Etki yatırımı
• Sosyal sorumlu yatırım
• Yeşil yatırım
• Etik yatırım
• Tematik yatırım

Etki Yatırımı

Etki yatırımı, toplum tarafından açıkça benimsenmiş olan sosyal ve çevresel konuları merkezine alarak toplumda belirli etkiler oluşturmayı hedefleyen sorumlu yatırım türüdür. Buna düşük karbonlu enerjiye yönelmek, istihdam alanını genişletmek; bağımlılıktan kurtulan, hüküm giymiş veya engelli bireyleri istihdam etmek ve bu istihdamı sağlayan kurumları desteklemek gibi örnekler verilebilir.

Sosyal Sorumlu Yatırım

Sosyal sorumlulukların finansal getirilerle birlikte değerlendirildiği, en geniş kapsamlı sorumlu yatırım türlerinden biri sosyal sorumlu yatırımdır. Bu yatırım türü temelde sosyal ve çevresel konuların çoğunu kapsar. Çevresel alanda enerji verimliliği, doğal kaynaklar, sera gazı emisyonu ve çevre yönetim kalitesi gibi konular vardır. Toplum refahı, işe alım ve terfilerde adalet, iş sağlığı ve güvenliği konusunda aktiflik gibi konular ise bu yatırım türünün sosyal başlığı altında değerlendirilebilir.

Yeşil Yatırım

Yeşil yatırım, adından da anlaşılabileceği üzere çevreyle ilgili bir yatırım türüdür. Fakat yeşil yatırım, ağaçlandırma ve yeşili koruma gibi konuları merkeze almak yerine bu konuları merkeze alan süreçlere yatırım yapmayı kapsar. Kirlilik kontrolü, atık yönetimi, enerji verimliliği, geri dönüşüm, düşük karbonlu elektrik üretimi gibi çevresel sorunlara çözüm getiren teknolojilere yatırım yapmak, bu yatırım türünün örnekleri arasındadır.

Etik Yatırım

Etik yatırımın temelinde uluslararası ve gönüllü anlaşmalara, faaliyet sözleşmelerine ve yatırımcı tercihlerine göre etik dışı kabul edilen yatırımların portföy dışında tutulması yatar. Ticari faaliyetlerinde insan haklarını gözetmeyen, yasa dışı ürünlerin ticaretini yapan; pornografi, alkol ve tütün gibi alanlarda hizmet veren şirketlerle iş ilişkisi kurmamak, etik yatırım örneklerindendir.

Tematik Yatırım

Tematik yatırım, şirketin veya yatırımcının bir tema belirleyip sorumlu yatırımlarını sadece o tema altındaki çalışmalara yönlendirmesini ifade eder. Bu temalara bilgi teknolojileri, sağlık hizmetleri, enerji verimliliği, iklim değişikliği, kirlilik kontrolü gibi örnekler verilebilir. Burada önemli olan, belirlenen temaya yönelik hizmetler veren kişi veya kurumlara yatırım yapmaktır. Böylece hem belirli bir alanın gelişmesine katkı sağlanarak sorumlu yatırım yerine getirilir hem de finansal gelir elde edilir.

Sorumlu Yatırım İlkeleri (PRI) Nedir?

Sorumlu Yatırım İlkeleri, dünya genelinde sorumlu yatırım uygulamalarıyla ilgili çalışmalar yapan finans kuruluşları ağıdır. Birleşmiş Milletler çatısı altında çalışmalar yürüten kurum kısaca PRI veya UNPRI olarak ifade ediliyor. Bu finansal ağın amacı ise “imzacı” olarak adlandırılan katılımcıların sorumlu yatırım yapma konusunda bilinçlenmesini ve söz konusu yatırımcıların desteklenmesini sağlamak.

80’den fazla ülkede aktif olan bu ağın imzacıları arasına katılmak için PRI resmî web sitesinden gerekli belgeleri temin edip doldurduktan sonra kuruma e-posta ile göndermek yeterli.

Sorumlu Yatırımın Getirileri

Sorumlu yatırıma ilgi her geçen gün biraz daha artıyor. Bunun en önemli sebeplerinden biri; bu stratejinin, yatırımları doğru kanallara yönlendirip sürdürülebilir bir finansal yapıyı inşa etme çabası. Hem global pazarda hem toplumda hem de mevcut ve potansiyel müşterilerde etki yaratan alanlara yatırım yapmak, yatırımcılar ve şirketler için önemli faydalar sunar. Sorumlu yatırımın faydalarından bazılarını şöyle sıralayabiliriz:

• ESG faktörlerinin merkezde olması, risk ve getirinin belirlenmesini kolaylaştırır.
• Hak sahiplerine ve müşterilere sorumluluğun bir parçası olduklarını hatırlatmak, şirketin benimsenmesini sağlar.
• Kısa vadeli yatırımların performans ve yatırım getirisi konusunda yarattığı kaygılar ortadan kalkar.
• Finansal sistemin menfaatlerini koruyan yasalara uygun yatırımlar yapma imkânı doğar.
• Hak sahiplerinin ve müşterilerin, yatırımların yapıldığı alanla ilgili talep ettikleri şeffaflık kolayca sağlanabilir.
• Sosyal medya ile oluşan global kamuoyunda popüler olan toplumsal konularda yatırım yapmak, markaya itibar kazandırır.
• Tüm bu faydaların etkisiyle finansal gelirde artış görülür ve sektörel rekabet avantajı elde edilir.

Sorumlu yatırım, temeline finansal yapıyı aldığı için bu tür yatırımların önemli bir kısmı finans teknolojilerine yapılıyor. Dijitalleşmenin yaygınlaşması ve fintech sektörünün hızlı yükselişi, bu alanlardaki yatırımların sürdürülebilirliğini de gündeme getiriyor. Bu nedenle finans teknolojilerine yatırım yapan şirket ve yatırımcılar da portföy tercihlerinde hassas davranıyor. Bu süreçte finans teknolojilerindeki gelecek trendlerini gündeme alıp yatırım yapmak, sorumlu yatırım ilkeleri için en uygun yöntem. Söz konusu trendler hakkında bilgi almak için “Finans Teknolojilerinde 2023 Trendleri” başlıklı yazımıza göz atabilirsiniz.